درحالی که به گفته مسئولان وزارت بهداشت از ۵۰۰ هزار نوع محصول تجهیزات پزشکی در دنیا ۲۸۰ هزار قلم آن در کشور، تولید داخلی شده و به ثبت رسیده است اما فعالان این عرصه از شرایط حاکم بر این بازار ناراضی هستند.
به گزارش خبرنگار ایمنا، ثبت ۲۸۰ هزار محصول از تجهیزات پزشکی و دستیابی به تکنولوژی برتر دنیا در کشور تا آنجا پیش رفته است که ایران به عنوان یکی از معدود کشورهای تولیدکننده برخی تجهیزات پزشکی بشمار می‌آید. اما با گذشت دو دهه از آغاز تولید تجهیزات پزشکی در ایران و ادعای مسئولان مبنی بر پیشرفت قابل توجه در این زمینه، تولیدکنندگان این محصولات از شرایط حاکم بر فعالیتشان ناراضی و از موانع بی‌شماری سخن می‌گویند که بر سر راه آنها قرار دارد. به‌ویژه اکنون که در زمان تحریم‌ها قرار گرفته‌ایم و خواه ناخواه فعالان برای مراحلی از تولید که شامل تأمین قطعه یا خرید مواد اولیه است، به کشورهای دیگر وابسته هستند، ضمن آنکه نبود اعتماد به برخی محصولات داخلی به‌عنوان مانعی دیگر در برابر تولیدکنندگان قرار دارد.
محدودیت دسترسی به منابع اطلاعاتی آنلاین، دقیق و قابل اعتماد، مصوبات متعدد و متناقض مراجع تصمیم‌گیری و سیاستگذاری، بدهی مراکز درمانی به تأمین‌کنندگان تجهیزات پزشکی وافزایش قابل توجه قیمت تجهیزات پزشکی را می‌توان از مهم‌ترین چالش‌های موجود در حوزه تولید تجهیزات پزشکی دانست که منجر به ایجاد مشکلات فراوانی برای فعالان این بخش و موجب خروج تدریجی آنها از این عرصه شده است.
سهم اصفهان از تولیدات تجهیزات پزشکی
بیش از ۵۰۰ شرکت تولیدی در حال حاضر در این صنعت مشغول کار هستند که با توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، قابل افزایش نیز هستند. همچنین فعالان این عرصه علاوه بر تأمین ۵۰ درصدی نیاز داخلی تجهیزات پزشکی، در تولید محصولات یک‌بارمصرف پزشکی نیز به مرز خودکفایی رسیده و حتی برخی محصولات را به کشورهای دیگر صادر می‌کنند.
حال سوال این است که اصفهان به‌عنوان استانی پیشرو در صنایع مختلف چه سهمی از تولید تجهیزات پزشکی را داراست؟
در اصفهان تولید دستگاه شتاب‌دهنده خطی درمان وجود دارد که این دستگاه تنها در کشورهایی مانند آمریکا، سوئد و چین ساخته و تولید می‌شود؛ دستگاهی است که بنا به گفته طاهره چنگیز رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان تا قبل از این، از کشورهای اروپایی وارد می‌شد اما با تلاش محققان این تکنولوژی در اصفهان بومی سازی شد.
این دستگاه توسط یک شرکت دانش‌بنیان طراحی و ساخته شده و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در نظارت و ارزیابی ایمنی آن با سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت همکاری داشته است که برای پرتودرمانی بیماران سرطانی کاربرد دارد، به علت کمبود دستگاه شتاب‌دهنده خطی در اصفهان، بیماران سرطانی برای انجام رادیوتراپی در مواقعی مجبور می‌شوند ماه‌ها در لیست انتظار بمانند.
بر اساس آمار اعلام شده؛ حجم ورودی بازار تجهیزات پزشکی مصرفی کشور ۱۲ هزار میلیارد تومان است که از این میزان فقط ۳۰ درصد آن در کشور تولید می‌شود. سهم تولید استان اصفهان در حال حاضر برای تجهیزات پزشکی و مصرفی، زیاد نیست و فقط تجهیزات یک‌بارمصرف پزشکی در این استان تولید می‌شود.
مواد اولیه خارجی، قاچاق و …!
تولید در حوزه تجهیزات پزشکی از دهه ۳۰ آغاز و از دهه ۸۰ شدت گرفت اما با توجه به شرایط دشوار پیش‌روی تولیدکنندگان، در سال‌های اخیر، رو به زوال بوده است، به‌ویژه که تولیدکننده داخلی نمی‌تواند با وارد کنندگان محصولات ارزان قیمت اما بی کیفیت رقابت کند. کاملاً واضح است تولید تجهیزات پزشکی به دلیل ارتباط با سلامت و جان مردم، بسیار حساس است.
بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که بسیاری از تولیدکنندگان در چند سال گذشته دست از کار کشیده‌اند، زیرا این فعالان در شرایطی دشوار قرار گرفته‌اند که برای تولید ناچار به خرید مواد اولیه با نرخ گران هستند و اگر هم مواد مورد نیازشان را تهیه نکنند مجبور به تعطیلی شرکت خود می‌شوند.
از جمله مشکلات مهم بر سر راه تولیدکنندگان، واردات قانونی و غیرقانونی تجهیزات پزشکی است که در بازار به‌طور فراوان عرضه می‌شود. به میزانی که بر اساس اظهارات مسئولان این بخش بیش از ۵۰ درصد تجهیزات پزشکی مصرفی در ایران وارداتی است؛ کالاهایی که به‌غیر از کیفیت پایین، مانعی جدی برای رشد تولیدات داخلی محسوب می‌شوند، درصورتی‌که برخی تولیدات داخلی حتی دارای ظرفیت‌های صادراتی هم هستند.
اما مشکلی که در این میان وجود دارد آنکه نرخ تعرفه واردات کالا، کمتر از قطعات است؛ به طوری که با واردات قطعات هزینه‌های بیشتری بر تولید کنندگان تحمیل شده و در نهایت قیمت تمام شده محصول تولیدی با نرخ نهایی بالایی عرضه می‌شود که با این فرایند، شانس رقابت با کالای وارداتی از دست می‌رود.
صفایی که از فعالان این بخش است در رابطه با موانع پیش روی فعالان تولید تجهیزات پزشکی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: معمولاً عنوان تجهیزات پزشکی یادآور کالایی بی کیفیت، تقلبی و قاچاق است، در حالی که شرایط تولید این تجهیزات در کشور در حد مطلوبی قرار دارد.
وی می‌افزاید: این در حالی است که هم اکنون هزاران تولید کننده داخلی، شرکت‌های دانش بنیان و متخصصان جوان و دانشمند کشور در این بخش فعال هستند و اخیراً در همین اصفهان دستگاه شتاب دهنده خطی درمان تولید شد که نمونه ساخت آن فقط در سوئد، آمریکا و چین وجود دارد.
این فعال اقتصادی تصریح می‌کند: با توجه به شرایط تحریم و وابستگی تأمین بخشی از مواد اولیه به کشورهای دیگر، چالش‌هایی برای تولید کنندگان ایجاد شده که گاه ترجیح به واردات می‌دهند. از طرفی هم گفته می‌شود واردات تجهیزات پزشکی مانعی جدی برای رشد تولید داخلی بشمار می‌رود.
وی اضافه می‌کند: واردات در زمینه هر محصولی برای کشور لازم است به ویژه اگر قادر به تولید آن نباشیم. واردات کالای باکیفیت، انگیزه‌ای برای فعالان می‌شود که برای از دست ندادن بازار، اقدام به تولیدات باکیفیت کنند البته درصورتی‌که نقدینگی و دیگر زیرساخت‌ها موجود باشد، در غیر این صورت در همان آغاز راه به دلسردی می‌انجامد.
صفایی یادآور می‌شود: زمانی که در کشور دارای تولید دستگاه‌ها و تجهیزات باکیفیتی هستیم لزومی ندارد از آن نوع کالا نیز واردات انجام گیرد زیرا این آسیبی جدی برای تولیدات داخل است.
وی تاکید می‌کند: وارد کننده تجهیزات پزشکی باید آشنا به این بخش باشد به عبارتی شناخت کافی نسبت به تجهیزات پزشکی داشته باشد تا بتواند محصولی مناسب و باکیفیت وارد کند.
قاچاق تجهیزات پزشکی بازی با جان مردم است
واردات تجهیزات پزشکی به‌طور قانونی یک‌سوی ماجراست و قاچاق این محصولات به داخل کشور هم سوی دیگر آن. موضوعی که بعد از شدت گرفتن تحریم‌های آمریکا در سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۰ (۸۹-۱۳۸۸) بیشتر مطرح شده است. تا جایی که رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی متخصصان تجهیزات پزشکی کشور، از افزایش خریدوفروش تجهیزات پزشکی قاچاق و دست‌دوم خبر می‌دهد. در واقع تجهیزات پزشکی قاچاق که از هر طریقی وارد کشور می‌شود، تجهیزاتی است گاه بی‌کیفیت و فاقد استانداردهای لازم که علاوه بر تهدید بازار تولیدات داخلی، خطری جدی برای سلامت مصرف کنندگان بشمار می‌رود، زیرا شرایط تولید، توزیع و نگهداری آنها مشخص نیست، به همین علت کارشناسان بر خطرناک بودن آنها تأکید دارند و بر لزوم امحای این تجهیزات اصرار می‌کنند.
در این زمینه رضا احمدی که از تولید کننگان تجهیزات پزشکی است به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تا به حال هیچ نهاد رسمی و غیررسمی به‌طور دقیق آماری از قاچاق تجهیزات پزشکی در کشور اعلام نکرده و قطعاً همه اعداد و ارقامی که در آمارهای مختلف اعلام می‌شود تخمینی است.
وی خاطر نشان می‌کند: به طور معمول امکان استفاده از محصولات قاچاق و بدون کیفیت در بیمارستان‌های دولتی وجود ندارد، اما چون وزارت بهداشت نمی‌تواند نظارت دقیقی بر بخش خصوصی داشته باشد احتمال استفاده از این وسایل در بخش‌های خصوصی قوی تراست.
این فعال اقتصادی تاکید می‌کند: دامنه تجهیزات پزشکی مورد استفاده در بیمارستان‌ها و سایر مراکز درمانی، بسیار گسترده است. دستگاه فشارسنج جیوه‌ای، دماسنج طبی، گوشی پزشکی، برانکارد، آتل، باندها و ست سرم، گرفته تا تجهیزات پرتوپزشکی، تجهیزات پزشکی هسته‌ای، شنوایی سنج، سی تی اسکن، دستگاه سانتریفیوژ، دستگاه شمارنده گلبول‌های خون، تجهیزات اتاق عمل، مانیتور علائم حیاتی، تجهیزات سنگ شکن، یونیت دندانپزشکی که فقدان هرکدام از این تجهیزات ساده و پیشرفته، می‌تواند چرخه درمان را با اختلال جدی مواجه کند.
احمدی می‌افزاید: حال با توجه به تنوع این تجهیزات هر گروه از قاچاقچیان معمولاً وارد کننده چند مدل خاص هستند و البته اغلب افرادی هستند که حتی در بخش سلامت، به مردم خدمت درمانی ارائه می‌کنند. ولی خلأ نظارت‌های قوی، موجب شده اینگونه افراد نیز وسوسه شوند و خود را درگیر با چنین تجارت‌های غیر قانونی کنند که برای این مسئله نیز باید راهکارهایی اندیشیده شود زیرا پای جان مردم در میان است.